Nieuwe naam voor plein op het dak van de parkeergarage Garenmarkt Enquête

Er bestaat veel verwarring over de naamgeving van het toekomstige plein op het dak van de ondergrondse parkeergarage. Op kaarten en navigatiesystemen worden allerlei verschillende namen gebruikt. De aanleg van het plein biedt een mooie kans om dat op te lossen en het plein een naam te geven die ook historisch verantwoord is. Ook biedt het een kans om de bestaande verwarring over de namen van de omliggende straten op te lossen.

We willen daarvoor voorstellen doen aan de gemeente. Die onderbouwen we niet alleen met een toelichting maar ook met de resultaten van een korte enquête onder de buurtbewoners via onze website. Geef uw mening maar doe dat wel uiterlijk 1 december a.s.

Lees onze toelichting hieronder voor u de vragen beantwoordt.

PAL Leiden rekent op uw medewerking!

De vragen

Toelichting op enquête

Op zoek naar historisch verantwoorde naam en oplossen van verwarring

De aanleg van het toekomstige plein op het dak van de ondergrondse parkeergarage biedt een mooie kans om het plein een naam te geven die historisch verantwoord is. Ook biedt het een kans om de bestaande verwarring over de namen van de omliggende straten en het plein op te lossen.

We gaan daarvoor een voorstel doen aan de gemeente. Maar eerst polsen we de mening van leden van de PAL-wijkvereniging, van buurtbewoners en van enkele andere betrokkenen.


Tot nog toe hebben we het toekomstige plein op het dak van de parkeergarage aangeduid met de term ‘Plein aan de Garenmarkt’. We hebben ’t dan over het bouwblok dat is omgrensd door de Korevaarstraat, de Raamsteeg, de Garenmarkt en het (Kort) Levendaal.

 

Historie van straatnamen 1)

Het gebied van de huidige Garenmarkt maakte deel uit van de stadsvergroting van 1380. De in die buurt gelegen straten hebben in de loop van de geschiedenis allerlei namen gehad.

Tussen 1531 en 1553 heette de huidige Garenmarkt ter hoogte van het huidige Kruitschip ‘Oude Oosterlinghplaets’ en het deel ten zuiden van de Raamsteeg ‘Nieuwe Oosterlinghplaets’.
‘Oosterling’ verwijst naar de Duitse kooplieden die hier hun handel dreven. Er was op de Garenmarkt een speciaal huis voor deze kooplieden.Op een kaart uit 1581 is te zien dat de Nieuwe en de ‘Oude Oosterlinghplaets’ van elkaar waren gescheiden door een poort en dat de Nieuwe Oosterlinghplaets een gracht was met aan weerszijde de zgn. Raamlanden. De garenmarkt werd in 1632 verplaatst van de Breestaat naar de Oosterlinghplaets.

Een kaart uit 1681 toont dat de Oosterlinghplaets in de zgn. ‘Vergroting’ ligt en de volgende zijstraten heeft: de Veldenpoort (naast huidige Kruitschip); de ‘Middel resp. de ‘Korte Raamsteeg’; en aan de Noordzijde het ‘Levendael’. Pas op een kaart van 1762 is te zien dat de bomenrij op de Garenmarkt doorloopt tot aan de Hoefstraat.

De naam Oosterlingplaats is gebruikt tot ver in de jaren 70 van de  19e eeuw. Men sprak van “Oosterlingplaats of Garenmarkt”. Zo is o.a. te zien op de officiële stadsplattegrond Van Campen uit 1850. De benaming Garenmarkt lijkt pas vanaf ca. 1825 steeds gebruikelijker te worden, maar meestal nog lang in combinatie met Oosterlingplaats. In 1879 wordt er voor het eerst in verleden tijd over de Oosterlingplaats geschreven.

Thorbecke

Johan Rudolf Thorbecke heeft op Garenmarkt 9 gewoond en gewerkt. Hij verhuisde in 1836 naar deze “stille, behaaglijken en huiselijke zetel van geluk”.
In 1847 kocht hij ook nummer 11 en de daarachter gelegen grond. Die tuin breidde hij uit toen langs de St. Jacobsgracht huizen  werden gesloopt en hij bouwde in dat deel een kleine woning om tot studeerkamer. Daar ontving hij studenten en schreef hij de grondwetsherziening van 1848.Na Thorbeckes vertrek is het pand grondig verbouwd en ontdaan van de trapgevel en vonden nog enkele aanpassingen plaats.
 

De historie van het bouwblok van het toekomstige plein

De driehoek van het toekomstige plein aan Garenmarkt was al in de middeleeuwen geheel bebouwd.

Een belangrijk element in het voormalige bouwblok was de wolfabriek van Le Poole. Het bedrijf zat er al toen men hier in 1840 een echte stoomfabriek liet bouwen. Die is in 1968-1970 afgebroken.

De familie Le Poole was een vooraanstaande  (evangelisch/doopsgezinde) fabrikantenfamilie, vanaf de Franse Tijd. Ze waren ook steeds op het bestuurlijke pluche te vinden. De belangrijkste figuur uit die familie is mr Samuel Le Poole jr  (1831-1891?), die naast de fabriek woonde. Hij was advocaat; leidde het bedrijf maar heel even en was antirevolutionair politicus. Hij is – ook landelijk! – zeer bekend vanwege zijn betrokkenheid bij de strijd tegen de kinderarbeid.

Synagoge

Een belangwekkend gebouw aan het toekomstige plein is de joodse synagoge.

De eerste joodse synagoge op deze plek dateert van 1762. Zie de afbeelding uit 1787. Ze werd zwaar beschadigd door de buskruitramp en in de loop van de 19e eeuw hersteld. In het gebouw (met fraai interieur) worden tientallen ‘parachots’ (tempelvoorhangen) bewaard van tijdens WO2 uitgemoorde joodse gemeenschappen in Zuid-Holland. Naast de synagoge ligt het 19e-eeuwse diaconiehuisjes van de joodse gemeente: sociale woningbouw avant la lettre.
Westzijde
De westwand van de Garenmarkt werd pas eind 19e eeuw opnieuw bebouwd. Die wand was onbebouwd gebleven na de verwoesting door buskruitramp in 1807. Eerst verscheen de meisjes-HBS, een fraai gebouw van J.W. Schaap. Tussen 1890-1892 werd het huidige Kruytschip gebouwd als Geologisch-Mineralogisch Laboratorium, annex museum, naar een ontwerp van J. van Lokhorst.

Oostzijde

In de jaren zeventig werd een groot deel van de bebouwing ten oosten van de Garenmarkt gesloopt. Samen met de in 1962 gedempte Kort Levendaal ontstond daardoor een ruimte die geleidelijk werd gebruikt als parkeerplaats. Zoals uit de luchtfoto te zien is werd het een toevallig ontstaan ‘plein’.
 

Verwarring in (straat-)namen

Garenmarkt is straat en geen plein

Op 18 februari 1997 heeft het college van B&W aan enkele parkeerterreinen namen gegeven. Het terrein op het dak van de toekomstige ondergrondse parkeergarage heeft toen de naam ‘Garenmarkt’ gekregen. Een vreemd besluit, want er bestond toen al een Garenmarkt: namelijk de straat die loopt vanaf de Steenschuur tot aan de Hoefstraat. Dat wordt geaccentueerd door de rij lindebomen.

Met als gevolg dat in verschillende navigatiesystemen de naam ‘Garenmarkt’ niet als straat, maar als plein aangeduid wordt waardoor de straat niet wordt gevonden. Dat vraagt om een aanpassing. Maar een herziening van dat besluit lijkt ons ook gewenst omdat de bovengrondse parkeerplaats is opgeheven.

Kruytschip is gebouw aan de Garenmarkt

De naamgeving ‘Kruitschip’ aan het strookje weg vóór het gebouw ‘Kruytschip’ werkt verwarrend. Het ernaast gelegen gebouw van de voormalige meisjes-HBS heeft de nummering Garenmarkt 1a gekregen.

Het recente idee van de gemeentelijke straatnamencommissie om ook het laatstgenoemde deel van de Garenmarkt de naam Kruitschip te geven leidt tot nog meer verwarring. Daar ontstaat dan zowel een straat als een gebouw met dezelfde naam. En die straatnaam gaat dan ook gelden voor de straat voor het toekomstige appartementengebouw in de voormalige meisjes-HBS.

De meest eenvoudige oplossing is het Kruitschip te beschouwen als een gebouw aan de Garenmarkt. Het postadres wordt dan ‘Garenmarkt , Kruytschip nr 1, 2, 3, enz.’ Iets dergelijks kan dan gaan gelden voor het nieuwe appartementencomplex op Garenmarkt 1a.

Werkgroep “Naam voor Plein aan de Garenmarkt” (Jan Demper, Huub Frencken, Ron Verberg, Sonja Wagemans)

1 Met dank aan Cor Smit, ELo, OMD Leiden, Studio VVKH en HVOL